Анагаах ухааны цахим сургалт

Венийн судасны өргөсөл - товч тойм

54 настай, 70 кг жинтэй эрэгтэй, хоёр хөлийн судас бүдүүрсэн гэсэн зовиуртай өрхийн эмчдээ хандсан. Бүдүүрэл нь сүүлийн 15 жилийн турш аажмаар бүдүүрч товойсон гэв (Зураг 1). Оройн цагаар шилбэний урд хэсэг болон шагай орчмоор загатнаж, хавагнадаг бөгөөд шөнө хөлөө өргөж унтахаар зовиурууд багасдаг гэж хэлсэн. Асуумжаар хөлөөр өвдөх, венийн судасны тромбоз, хөлний гэмтэл, бусад эмгэг зэргийг үгүйсгэсэн. Мөн түүний ээж, 2 дүү нь венийн судасны өргөсөлтэй байсан. Тэрээр даралтат оймс (20-30 мм.муб) өмсөж үзсэн боловч өмсөхөд төвөгтэй, эвгүй байсан тул хэрэглэхээ больжээ.Зураг 1. Хоёр хөлний венийн судасны өргөсөл.Өрхийн эмч асуумж, зовиурт үндэслэн түүнийг судасны мэс засалчид илгээсэн. Допплер хэт авиан шинжилгээгээр гуяны болон saphenous венийн судас мэдэгдэхүйц өргөсч, рефлюкс илэрсэн хэдий ч гүний венийн тромбозын шинж илрээгүй. Мэс засалч хоёр хөлний өргөссөн венийн судсанд радио долгионт аблаци (РДА) эмчилгээ хийсэн ба судасны байдал мэс заслын дараа илтэд сайжирсан (Зураг 2). Долоо хоногийн дараа давтан допплер хийхэд гүний венийн тромбоз илрээгүй.Зураг 2. Хоёр хөлөнд радио долгионт аблаци хийсний дараа венийн судасны өргөсөл мэдэгдэхүйц сайжирсан байдал.ХӨЛИЙН ВЕНИЙН СУДАСНЫ ӨРГӨСӨЛВенийн судасны өргөсөл нь венийн архаг өвчний түгээмэл тохиолддог эмнэлзүйн илрэл юм. Доод мөчдөд ихэвчлэн их ба бага saphenous вен болон тэдгээрийн салааг хамардаг ба 3 мм ба түүнээс дээш голчтой өргөсөлтийг венийн судасны өргөсөл гэж тооцдог.Хөлний венийн судасны өргөсөл нь судасны хавхлагын дутмагшил, бөглөрөл, эсвэл эдгээрийн хослолоос үүдэлтэйгээр венийн даралт ихсэж улмаар судас өргөсөлт явагдах ба ингэснээр венийн хэвийн урсгал алдагддаг. Венийн судас өргөсөхөд нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйлсэд удаан хугацаагаар зогсох, алхах шаардлагатай ажил мэргэжлүүд, мөн венийн тромбозын өгүүлэмж, гэмтэл зэрэг олон шалтгаанууд багтана.Венийн архаг эмгэгийг эмнэлзүй, шалтгаан, хэлбэр, эмгэг жамыг (CEAP) үндэслэн ангилдаг (Зураг 3). Уг ангилалаар харагдах байдлаар нь C0 (харагдахгүй, тэмтрэгдэхгүй) -ээс C6 (венийн шархлаа) хүртэл үнэлэх ба  уг өвчтний венийн судасны өргөслийг C3 гэж үнэлсэн.Зураг 3. CEAP ангилалҮнэлгээВенийн судас өргөссөн үед ямар нэгэн шинж тэмдэггүй байж болох ба эсвэл хөлөөр өвдөх, хүндрэх, хавагнах, хуурайших, загатнах, арьсны өөрчлөлт, шархлаа үүсэх зэрэг эмнэлзүйн шинж тэмдэг илэрч болно. Венийн судас өргөссөн өвчтөнийг үзэхдээ өргөслийн хэлбэр, тархалтыг үнэлэх нь чухал. Шинж тэмдэг бүхий венийн судасны өргөсөлтэй, умдагны дээд хэсэг эсвэл хэвлийн ханын венийн судас өргөссөн өвчтөнүүд, мөн хөл нь хүндэрч, дүүрч, хавагнаж, эрээн шилбээр өвддөг бол ташаа-гуяны венийн бөглөрлийг сэжиглэж допплер хэт авиан шинжилгээгээр зайлшгүй үнэлэх шаардлагатай. Гуяны дотор талын эсвэл гадна бэлэг эрхтний венийн судас өргөссөн, аарцгийн венийн зогсонгишлын шинж тэмдэг (жишээ нь, аарцгийн архаг өвдөлт, сарын тэмдгийн үеийн өвдөлт, бэлгийн хавьтлын үеийн өвдөлт, шээс ойр ойрхон хүрэх) илэрсэн тохиолдолд аарцгийн венийн эмгэгийг допплероор үнэлэх шаардлагатай. Хуухнагийн венийн судас өргөсөх нь төмсөгний венийн дутмагшил, ‘nutcracker’ хам шинж (дээд чацархайн артери ба гол судасны хооронд зүүн бөөрний венийн судас дарагдах), доод хөндийн венийн гэмтэл, эсвэл бөөрний хавдрыг илтгэж болно.Өнгөт допплер хэт авиан шинжилгээ нь венийн судасны өргөсөлтэй өвчтөнүүдэд гүний болон өнгөц венийн тромбозийг үгүйсгэх зорилгоор зайлшгүй хийдэг оношилгоо юм.Венийн архаг дутмагшлыг ялган оношлоход тунгалгийн хаван, зүрхний зогсонгишлын дутагдал, бөөрний өвчин зэргийг харгалзан үзэх хэрэгтэй.Эмчилгээний сонголтуудВенийн судасны өргөсөлийг эмчлээгүй тохиолдолд венийн шархлаа, өвдөлттэй болох, эсвэл ихэнхдээ гоо сайхны талаас асуудал үүсч болно. Доод мөчний венийн архаг өвчний эмчилгээ нь CEAP ангилал болон Венийн Эмнэлзүйн Хүндрэлийн Оноонд (Venous Clinical Severity score) суурилсан өвчний хүндрэлийн зэргээс хамаардаг.Венийн судасны өргөслийн эмчилгээ нь ихэвчлэн дунд зэргийн даралттай оймс (20-30 мм.муб) өмсөж хэвших, жин хасах, хөлийг өндөрлөх зэрэг амьдралын хэв маягийн өөрчлөлтөөс эхэлдэг. Даралттай оймс өмсөх нь шинж тэмдгийг сайжруулж, хаванг хянаж, босоо байрлал дахь венийн даралтыг бууруулах ач холбогдолтой. Гэсэн хэдий ч даралтат оймс өмсөх нь венийн судасны өргөслийн үндсэн эмчилгээ гэж үзэх хангалттай нотолгоо байдаггүй. Даралттай оймс хэрэглэхийг зөвлөхдөө өвчтөнд артерийн судасны эмгэг хавсарч байгаа эсэхийг шалгах нь зүйтэй бөгөөд даралтат оймс нь артерийн судсыг дарж, ишемийг дордуулж болзошгүй. Мөн практикт тухгүй байдлаас болж, даралттай оймсыг тогтмол хэрэглэх байдал нь харьцангуй бага байдаг байна (37% хүртэл).Эхний эмчилгээнд үр дүнгүй эсвэл их/бага saphenous венийн аксиал рефлюкстэй, зовиур бүхий өвчтнүүдийг судсан дотуурх эмчилгээ (лазер болон радио долгионт аблаци ба судас хөлдөөх (склеротерапи)) эсвэл нээлттэйгээр венийн мэс засал (боох эсвэл тайрах) хийлгэх зорилгоор судасны мэс заслын эмчид илгээнэ. Мэс заслын төрлийг венийн гэмтлийн хэмжээ, байршил, тархалтад үндэслэн сонгоно.Радио долгионт аблацийн дараа судасны харагдац 70% орчим сайжирдаг бөгөөд өвчтөн эмчилгээний дараа 7-10 хоног даралтат оймс өмсөж, хөдөлгөөнийг аль болох эрт хийснээр уг эмчилгээний үр дүн нэмэгддэг. Радио долгионт аблацийн хүндрэлүүдэд гүний венийн тромбоз, халууны нөлөөгөөр үүссэн тромбын тэлэлт, эсвэл ховор тохиолдолд уушгины эмболи зэрэг багтана. Уг ажилбарын дараа 1 долоо хоногийн дотор допплер шинжилгээ хийхийг зөвлөх ёстой.Эх сурвалж: Cleveland Clinic Journal of Medicine July 2024,

2025 оны 4-р сарын 29

Тиреотоксикозтой өвчтөнүүдээ дотоод шүүрлийн эмчид үзүүлэх хүртэл нь өрхийн эмч ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ?

Эмнэлзүйн тохиолдол: 35 настай, эмэгтэй (жирэмсэн биш) сэтгэл түгшинэ, халуунд мэдрэг болсон, зүрх дэлсэнэ гэсэн зовуурьтайгаар өрхийн эмчид хандсан. Бамбайн дааврын шинжилгээгээр TSH дааврын хэмжээ 0.01 mIU/mL-ээс бага болтлоо буурсан (Лавлах хэмжээ 0.5–4.0). Давтан шинжилгээгээр TSH дахин 0.01 mIU/mL-ээс бага, харин чөлөөт тироксин (Т4) нь хэвийн дээд хязгаараас (0.8–1.8 ng/dL) ойролцоогоор 2 дахин их буюу 2.98 ng/dL байв. Эмч өвчтөнд тиреотоксикоз гэж онош тавин дотоод шүүрлийн эмчид үзүүлүүлэхээр илгээсэн боловч 8 долоо хоногийн дараа үзүүлэх цаг байв. Энэ хооронд эмнэлзүйн байдал муудах эрсдэлтэй тул ямар арга хэмжээ авч болох вэ?ШийдэлШинж тэмдэг илэрсэн тиреотоксикозтой өвчтөний хувьд хамгийн эхний алхам нь дотоод шүүрлийн (ДШ) эмчид үзүүлж эмчилгээг нэн яаралтай эхлүүлэх шаардлагатай боловч ДШ-ийн эмчид үзүүлэх хүртэл удаан хугацаагаар хүлээх тохиолдол байдаг. Энэ хооронд өрхийн эмч шинж тэмдгийг намдаах зорилгоор бета-хориглогчийг яаралтай эхлүүлж, жинхэнэ гипертиреозыг (бамбайн үйл ажиллагаа ихсэлт) сэжиглэж байвал цацраг идэвхт иодын шингээлт ба сканы шинжилгээ хийлгэж, хэрэв (иодын) өндөр шингээлт ажиглагдвал бамбайн эсрэг эмчилгээ Метимазолыг эхлүүлэх хэрэгтэй.Шинж тэмдэг бүхий Гипертиреоз нь хүн амын дунд нийтлэг тохиолдох бөгөөд тохиолдолын тоо ойролцоогоор 1% байдаг.¹ Ихэнх өрхийн эмч нар тиреотоксикозтой өвчтөнөө дотоод шүүрлийн эмч рүү яаралтай илгээдэг хэдий ч дотоод шүүрлийн эмч ховордож, эрэлт хэрэгцээ ихсэж байна.² Хэдэн долоо хоногоос хэдэн сар хүртэлх хугацаанаар хүлээх нь ч ердийн үзэгдэл болж байна.  Энэ хугацаанд өвчтөн зовуурь шаналгаатай байсаар байх нь элбэг юм. Харин энэ үед өрхийн эмч оношилгоо болон эмчилгээний хувьд олон зүйл хийх боломжтой. ДОТООД ШҮҮРЛИЙН ЭМЧИД ҮЗҮҮЛЭХЭЭР ХҮЛЭЭЖ БАЙХ ХУГАЦААНД ӨРХИЙН ЭМЧИЙН ХИЙЖ БОЛОХ ЗҮЙЛҮҮД: 1. Өвчтөнд илэрч буй зовуурь шаналгаа нь жинхэнэ гипертиреозийн улмаас үүссэн эсэх, эсвэл өөр шалтгаанаар илэрч байгааг тодорхойлохЖинхэнэ гипертиреозын шалтгаантай үед эдгэрэх магадлал бага хэдий ч тионамид (метимазол ба пропилтиоурацил), цацраг идэвхт иодын эмчилгээ (аблаци), эсвэл бамбай булчирхайг авах мэс засал зэрэг бамбай булчирхайд чиглэсэн эмчилгээнд үр дүн өгдөг. Харин хоёрдогч шалтгаантайгаар бамбайн даавар ихэссэн тиреотоксикозын бусад хэлбэрийн үед бамбай булчирхайд чиглэсэн эмчилгээ шаардлагагүй бөгөөд үр дүнгүй байдаг төдийгүй гаж нөлөө ихтэй байдаг. Хоёрдогч  шалтгаантай тиреотоксикозын үед нарийн шинжилгээ шаардагдахгүй байж болно. Гэсэн хэдий ч өвчтөнөөс левотироксин эсвэл бамбайн дааврын бусад бэлдмэл хэрэглэж байгаа эсэхийг, мөн жин хасах зорилгоор нэмэлт бүтээгдэхүүн хэрэглэж байгаа эсэхийг зайлшгүй асууж тодруулах шаардлагатай юм.³ Түүнчлэн жоргүй олгогдог бусад биологийн нэмэлт бүтээгдэхүүн зэргийг тодруулах нь зүйтэй. Учир нь хоёрдогч шалтгаантай тиреотоксикозын гол эмчилгээ нь шалтгааныг олж, эмчилэх явдал юм.Жинхэнэ гипертиреоз ба тиреотоксикозын бусад хэлбэрүүдийг ялган оношилох нь нэн чухал. Үүний тулд цацраг идэвхт иодын шингээлт ба скан шинжилгээ зэрэг Алтан стандарт шинжилгээнүүдийг хийх явдал юм. Иодын шингээлтийг хэрэглэснээс хойш 24 цагийн дараа хэмждэг бол гамма сканы зургийг 24 цагийн дараа  авах бөгөөд эдгээр шинжилгээнүүд гь эмч нарт Грейвсийн өвчин (жигд, тэгш хэмтэй шингээлт), бие даасан ганц зангилаа (иод 123-ын төвлөрсөн том голомт), эсвэл бие даасан олон зангилаат бамбай (бамбай булчирхай даяар тархсан, толбо хэлбэрийн шингээлт) зэрэг өндөр шингээлттэй нөхцөл байдлыг ялгах боломжийг олгодог.Технеци 99м пертехнетатын сцинтиграфи нь бамбай булчирхайд хуримтлагдсан технецийг хэмждэг шинжилгээний арга бөгөөд хортой аденома эсвэл хортой олон зангилаат бамбай зэргийг тодорхойлох зорилгоор хийгддэг шинжилгээ юм.⁴ Эдгээр шинжилгээг цөмийн онош зүйн тасгаар дамжин захиална.Цацраг идэвхт изотоп ашигладаг шинжилгээ нь сүүлийн хэдэн долоо хоногт иоджуулсан тодосгогч бодис хэрэглэсэн эсвэл сүүлийн хэдэн сард Амиодарон хэрэглэсэн тохиолдлуудад иод 123 эсвэл технецийн аль алиных нь шингээлт хуурамчаар бага гарч болдогыг анхаараарай. Түүнчлэн жирэмжсэн болон хөхүүл эмэгтэйчүүдэд цацраг идэвхт изотоп хэрэглэхийг хориглодог бөгөөд  эсрэг заалттай байдаг.⁵Дотоод шалтгаант гипертиреозын хамгийн түгээмэл шалтгаан болох Грейвсийн өвчний сонгодог илрэлийг дүрс оношилгооны аргыг ашиглалгүйгээр оношилж болдог. Харин ийлдэс дэх бамбай булчирхайг идэвхжүүлэгч иммуноглобулины (thyroid-stimulating immunoglobulins) түвшин нэмэгдсэнээр баталгаажуулж болно.⁴2. Тиреотоксикозын шинж тэмдгийг намдаах аргуудЗүрх дэлсэх, чичрэх, сэтгэл түгших зэрэг тиреотоксикозын шинж тэмдэгтэй амбулаторийн өвчтөнүүдэд тайван сууж, аль болох тайвшрахыг зөвлөдөг. Пропранолол эсвэл атенолол зэрэг ууж хэрэглэдэг бета-хориглогчийг дараагийн шинжилгээнд нөлөөлөхгүйгээр бичиж өгч болно. Гэхдээ астматай болон гуурсан хоолойн агшилт үүсэх эрсдэлтэй өвчтөнүүдэд бета-хориглогч хэрэглэх нь харьцангуй эсрэг заалттай болохыг санах хэрэгтэй.¹ Мөн бета-хориглогч нь зүрхний цохилт болон цусны даралтыг бууруулдаг тул эмчилгээний өмнө болон дараа зүрхний цохилт, цусны даралтыг хянах нь зүйтэй.Бусад бета-хориглогчтой харьцуулахад пропранолол нь илүү тохиромжтой бөгөөд өндөр тунгаар (өдөрт хэдэн зуун миллиграмм) хэрэглэхэд, Т4-ийг трийодтиронин (Т3) болгон хувиргах хувирлыг бууруулдаг болох нь тогтоогдсон.⁶ Амбулаторийн нөхцөлд пропранололыг өдөрт 3-4 удаа 10-40 мг тунгаар бичиж өгч болно. Эсвэл зүрхэнд илүү сонгомолоор нөлөөлдөг атенолол (өдөрт 1-2 удаа 25-100 мг) эсвэл метопролол тартрат (өдөрт 2-3 удаа 25-50 мг)-ыг хэрэглэж болно.⁴3. Жинхэнэ гипертиреозын үед бамбайн эсрэг эм эхлүүлэхДотоод шүүрлийн эмчийн үзлэг, зөвлөгөөг хүлээж буй жинхэнэ гипертиреозтой өвчтөнүүдийн хувьд метимазол эсвэл пропилтиоурацил зэрэг ууж хэрэглэдэг тионамидыг эмчилгээнд хэрэглэх нь зүйтэй бөгөөд эдгээр эмүүд нь бамбайн дааврын нийлэгжилтийг шууд дарангуйлдаг.⁷ Иймээс эдгээр эмүүдийг бүх оношилгоо, шинжилгээ дууссаны дараа эхлүүлэх нь хамгийн тохиромжтой юм.Жирэмсэн бус, насанд хүрсэн амбулаторийн өвчтөнүүдийн эмчилгээнд пропилтиоурацилтай харьцуулахад метимазолыг илүүд үздэг. Учир нь Метимазолыг бага давтамжтайгаар уудаг төдийгүй илрэх гаж нөлөө нь ч харьцангуй бага юм. Эхлэх тун нь эмнэлзүйн шинж тэмдэг болон тиреотоксикозын хүндийн зэргээс хамаарна. Метимазолын эхлэх тунг чөлөөт Т4-ийн утгад үндэслэн тооцохыг удирдамжууд болон олон тойм нийтлэлүүдэд зөвлөсөн байда.¹'⁴'⁷:Хэрэв чөлөөт Т4-ийн түвшин хэвийн дээд хязгаараас 1-1.5 дахин их байвал: Метимазол 5-10 мг өдөрт нэг удааХэрэв чөлөөт Т4-ийн түвшин хэвийн дээд хязгаараас 1.5-2 дахин их байвал: метимазол 10-20 мг өдөрт нэг удааХэрэв чөлөөт Т4-ийн түвшин хэвийн дээд хязгаараас 2-3 дахин их буюу түүнээс дээш байвал: метимазол 20-40 мг өдөрт хувааж хэрэглэнэ (жишээлбэл, 10-20 мг өдөрт хоёр удаа).Метимазол эхэлсний дараа бамбайн үйл ажиллагааны шинжилгээг (ялангуяа чөлөөт Т4 ба чөлөөт эсвэл нийт Т3) бамбайн үйл ажиллагаа хэвийн болох хүртэл нь 2-6 долоо хоног тутам, дараа нь дотоод шүүрлийн эмчийн зөвлөгөөг хүлээх зуур 8-12 долоо хоног тутам давтах хэрэгтэй.⁴'⁷ Т4-өөс гадна Т3-ыг үнэлэх шаардлагатай. Учир нь чөлөөт Т4 хэвийн болсон ч Т3 токсикоз үргэлжилж болно.⁴ Тиреотоксикоз сайжрах тусам метимазолын тунг бууруулах боломжтой.⁷Тионамид эхэлснээс хойш хэдэн сарын турш бамбайн TSH даавар дарангуйлагдсан хэвээр байж болохыг анхаарах хэрэгтэй. Тионамидууд нь элэгний хордлого, мөн агранулоцитоз эсвэл цитопени (цусны дүрст элементүүдийн тоо цөөрөх) үүсгэж болзошгүй байдаг. Харин Метимазол-той холбоотойгоор нийт өвчтөнүүдийн 6%-д тууралт гарсан тухай мэдээлэл бүртгэгдсэн байна⁷. Иймээс Метимазол эмчилгээг эхлэхээс өмнө тухайн өвчтөнд цусны дэлгэрэнгүй шинжилгээ (ЦДШ) болон биохимийн шинжилгээ хийх хэрэгтэй. Метимазол ба Пропилтиоурацилыг нейтрофилийн тоо 1.0 × 10⁹/л-ээс бага (лавлах хүрээ 1.8–7.7 × 10⁹/л) эсвэл трансаминазын түвшин хэвийн дээд хязгаараас 5 дахин их байгаа тохиолдолд эмчилгээнд хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй.⁴ ДҮГНЭЛТТиреотоксикоз нь өрхийн эмчийн практикт түгээмэл тохиолддог эмгэг юм. Хамгийн зөв, тохиромжтой эмчилгээ нь бета-хориглогч бөгөөд цаашдын эмчилгээг дотоод шүүрлийн эмчтэй (магадгүй 2-4 долоо хоногийн дотор) яаралтай зөвлөлдөн шийдэх хэрэгтэй.Хэрэв дотоод шүүрлийн эмчид үзүүлж зөвлөгөө авах хугацаа хүлээлт ихтэй байгаа тохиолдолд тиреотоксикозын шинж тэмдгийг намдаахын тулд бета-хориглогчийг яаралтай эхлүүлж, цацраг идэвхт иодын шингээлт ба сканы шинжилгээг хийлгэх шаардлагатай. Хэрэв иод шингээлт өндөр гарвал Метимазолыг эхлүүлж болно.Эх сурвалж: Lee SY, Pearce EN. Hyperthyroidism: a review. JAMA 2023; 330(15)Romeo GR, Hirsch IB, Lash RW, Gabbay RA. Trends in the endocrinology fellowship recruitment: reasons for concern and possible interventions. J Clin Endocrinol Metab 2020; 105Kang GY, Parks JR, Fileta B, et al. Thyroxine and triiodothyronine content in commercially available thyroid health supplements. Thyroid 2013; 23(10)Ross DS, Burch HB, Cooper DS, et al. 2016 American Thyroid Association guidelines for diagnosis and management of hyperthyroidism and other causes of thyrotoxicosis [published correction appears in Thyroid 2017; 27(11):1462]. Thyroid 2016; Drui D, Briet C, Guerin C, Lugat A, Borson-Chazot F, Grunenwald S. SFE-AFCE-SFMN 2022 consensus on the management of thyroid nodules: thyroid nodules and pregnancy. Ann Endocrinol (Paris) 2022; 83(6)Cooper DS, Daniels GH, Ladenson PW, Ridgway EC. Hyperthyroxinemia in patients treated with high-dose propranolol. Am J Med 1982; Sharma A, Stan MN. Thyrotoxicosis: diagnosis and management. Mayo Clin Proc 2019; 94(6)

Дэлгэрэнгүй

Өвдөлтийн менежментийг тоймлох нь

Өвдөлт нь эд эсийн гэмтлийн улмаас үүссэн хүнд мэдрэгдэх тааламжгүй мэдрэмж, сөрөг сэтгэл хөдлөлийн илрэл хэмээн тодорхойлсон байдаг. Өвдөлтийг хугацаагаар нь : 14 хоногийн дотор илэрсэн бол цочмог, 14 хоногоос дээш илэрсэн бол архаг гэж үзнэ. Цочмог өвдөлт нь илаарших боломжтой байдаг бол архаг өвдөлт илаарших боломж харьцангуй бага байдаг.Өвдөлтийн шинж чанараар нь базах, нухах, хатгуулах,  янгинах, бадайрах гэх мэтээр ангилж болдог бол давтамжаар нь байнгын, завсарлагатай, сэдэрдэг гэж ангилдаг. Мэдрэлийн дамжуулалтаар нь нососептив, невропатик болон холимог гэж ангилдаг.Нососептив өвдөлт нь цочмог хэлбэрээр илэрдэг бөгөөд өвдөлт өгсөн шалтгаан нь ихэвчлэн тодорхой байдаг. Тухайлбал: Мэс ажилбарын дараа, гэмтлийн дараа, түлэгдлийн дараа гэх мэт юм. Механик, хими эсвэл дулааны зүйлээс болж эд эс гэмтэхэд мэдрэлийн төгсгөл цочирч нососептив мэдрэлийн ширхэг нь өвдөлтийг мэдэрдэг. Өвдөлт нь тодорхой байрлалтай байх ба хөдөлгөөнд дорддог. Нососептив өвдөлт нь тухайн өвчний үндсэн эмэнд дарагддаг онцлогтой.Невропатик өвдөлт нь архаг явцтай байх бөгөөд төв болон захын мэдрэлийн тогтлолцоонд мэдрэл мэдрэл гэмтсэн, дарагдсантай холбоотойгоор үүсдэг. Өвдөлтийн онцлог нь ихэвчлэн бадайрах, хорсох, халуун оргих, жирвэгнэх зэрэг мэдрэлийн талын өвдөлтүүд давамгай илрэхээс гадна хавдар ойролцоох эд эрхтэнийг дарснаас, эсвэл амбутацийн дараа зэрэг үүсдэг. Невропатик өвдөлт үндсэн эмэнд дээр нэмэх нь туслах эмүүдийг хэрэглэснээр өвдөлт буурдаг онцлогтой.Өвдөлтийн зэргийг тоон үнэлгээний арга (Numerical rating scale), харааны арга (Visual Analogue scale) буюу нүүр царайны илрэлээр өвдөлтийг үнэлэх (Faces pain scale revised) зэрэг аргуудаар үнэлж болдог.Өвдөлтийн менежментийн суурь зарчим:Өвдөлтийг зөв үнэлсэн байх шаарлагатайЦочмог өвдөлтийн үед богино үйлчилгээтэй эмийг хэрэгцээтэй үед нь өгөх хэрэгтэйАрхаг өвдөлтийн үед удаан үйлдэлтэй эмийг суурь эм болгох бөгөөд богино үйлдэлтэй эмийг сэдэрсэн өвдөлтийг намдаах зорилгоор хэрэглэх нь хамгийн сан үр дүн үзүүлдэг.Опоид эмэнд невропатик өвдөлт сайн намдахгүй байвал сэтгэл гутралын эсрэг эсвэл уналт таталтын эсрэг туслах эмүүдийг нэмэлтээр хэрэглэх нь үр дүн сайтай байдаг.Өвдөлт намдаах эмийг гарааны тунгаах эхэлж өгөх бө цаашид тунг нэмж болно. Өвдөлт намдаах эмийг1. Опийн бус эм /парацетамол, анальгин, ибупрофен, диклофенак гэх мэт/2. Опийн бүлгийг эм /Трамадол, кодеин, морфин, фентанил гэх мэт/3. Туслах эм /Амитриптилин, карбамезапин гэх мэт/ гэж ангилдаг бөгөөд ДЭМБ-аас өвдөлтийн зэргээс шалтгаалан эмийн эмчилгээг хэрхэн сонгох тухай эмчилгээний 3 үе шатыг дараах маягаар зөвлөсөн байдаг. Үүнд:1 шат буюу Бага зэргийн өвдөлтийн үед: Опийн бус эм +/- NSAID2 шат буюу Дунд зэргийн өвдөлтйн үед: Сул опийн бүлгийн эм (Трамадол эсвэл Кодейн) +/- NSAID шаардлагатай бол туслах эмийг хавсарч хэрэглэж болно.3 шат буюу Хүнд зэргийн өвдөлтийн үед: Хүчтэй опийн бүлгийн эм (Морфин) +/-NSAID + шаардлагатай бол туслах эмийг хавсарч хэрэглэж болно.Өвдөлтийн үед хэрэглэгдэх энэхүү менежментийг зөв, зохистой хийсэн тохиолдолд эмэнд дасах, хамааралтай болох асуудал үүсдэггүй. Опийн бус эмүүд буюу үрэвслийн эсрэг стероид эмүүд NSAID- NSAID нь циклооксигенз изоинземийг дарангуйлснаар халуун бууруулах, өвдөлт намдаах, үрэвсэл дарах үйлчилгээтэй- Бага зэргийн өвдөлт, ялангуяа үрэвслээс үүдэлтэй өвдөлтөнд илүү үр дүнтэй.- Тунг хэтрүүлсэн тохиолдолд ходоодноос цус алдах, ходоодны шарх үүсэх, ялтас цөөрөх болон бөөрний дутагдал үүсгэх эрсдэлтэй. Иймээс ходоодны шархтай болон бөөрний дутагдалтай өвчтөнд хориглох заалттай. Опийн бүлгийн эмүүд- Опийн бүлгийн эмүүд нь төв болон захын мэдрэлийн өвдөлтийг бууруулах замаар өвдөлт намдаах үйлчилгээ үзүүлдэг.- Опийн бүлгийн эмийн тунг өвчтөний хэрэгцээнд тохируулан өөрчилж болдог.- Тунг уухаар, арьсаар, хэлэн доор, судсаар, шулуун гэдсээр, нугасаар, хатуу хальсаар дамжуулан өгч болно. Туслах эмүүд- Өвдөлт намдаах туслах эмийг опийн бүлгийн эмтэй хавсарч хэрэглэх нь үр дүн сайтай байдаг. Учир нь өвдөлт намдаах туслах эм нь опийн өвдөлт намдаах индексийг ихэсгэж, гаж нөлөөг нь багасгадаг.- Невропатик өвдөлттэй хүмүүсийн 1/3 нь сэтгэл гутралын эсрэг гурван цагирагт эм хэрэглэснээр өвдөлтгүй болдог байна- Өвдөлт намдаахад бага тунгаар хэрэглэддэг хэдий ч үйлчлэл нь харьцангуй эрт эхэлдэг байна.- Таталтын эсрэг Габапентинийг архаг невропатийн өвдөлтийн эмчилгээнд өргөн хэрэглэдэг төдийгүй хагалгааны дараах невралги, чихрийн шижингийн невропати зэргийн үед өвдөлт намдаах зорилгоор хэрэглэх нь илүү үр дүнтэй байсан тухай тэмдэглэсэн байдаг.- Карбамезапенийг гурвалсан мэдрэлийн өвдөлт болон чихрийн шижингийн невропатийн үед тус тус хэрэглэснээр невропат өвдөлт буурдаг байна.Ашигласан эх сурвалжhttps://medicalguidelines.msf.org/en/viewport/CG/english/pain-16689104.htmlThe Washington Manual of Outpatient Internal Medicine, Second Edition 

Цээжний өвдөлтийн ялган оношилгоо, эмнэлзүйн ач холбогдол

Зүрхний цахилгаан бичлэгийн үндэс ба зонхилон тохиолдох хэм алдагдлын оношилгоо, менежмент

Бөөр, шээсний замын үрэвсэлт өвчний менежмент сургалт

Спирометрийн шинжилгээ дүгнэх аргачлал

Уушгины гипертензийн оношилгоо, эмчилгээний менежмент

Цус багадалтуудын ялган оношилгоо

6 сарын багц

1 жилийн багц

Венийн судасны өргөсөл - товч тойм

Тиреотоксикозтой өвчтөнүүдээ дотоод шүүрлийн эмчид үзүүлэх хүртэл нь өрхийн эмч ямар арга хэмжээ авах ёстой вэ?

Өвдөлтийн менежментийг тоймлох нь