Анагаах ухааны цахим сургалт

2025 оны 4-р сарын 2

Мэс заслын (зүрхний бус) үеийн зүрх судасны менежментийн талаарх 2024 оны ACC/AHA-ийн удирдамж: Шинэ өөрчлөлтүүд

2024 оны 9-р сард Америкийн Зүрх судасны Коллеж (ACC) болон Америкийн Зүрхний Холбоо (AHA) нь зүрхний бус мэс засалд орох өвчтөнүүдийн мэс заслын өмнөх, дараах үеийн зүрх судасны үнэлгээ ба менежментийн талаарх 2014 оны удирдамжаа шинэчилсэн. Энэхүү иж бүрэн баримт бичиг нь өмнөх олон зөвлөмжийг бататгаж, зүрхний ишеми өвчин ба холбогдох эмгэгүүдийн эрсдэлийн үнэлгээ, мэс заслын үеийн эмчилгээ, зүрхний суулгац төхөөрөмж, мэдээгүйжүүлэг, хяналтын талаарх мэдээлэл зэрэг мэс заслын багт хэрэгцээтэй шинэ нотолгоо, экспертүүдийн дүгнэлтийг тусгасан байна. Энэхүү тоймоор шинэ удирдамжид орсон гол үзэл баримтлал болон өөрчлөлтүүдийг хураангуйлан танилцуулж байна.ӨМНӨХ УДИРДАМЖУУДААС ЮУГААРАА ЯЛГААТАЙ ВЭ?Шинэчлэгдсэн удирдамж нь өмнөх хувилбаруудаас дараах зүйлсээр ялгаатай болж шинэчлэгдсэн:Мэс заслын яаралтай байдал ба хугацааны тодорхойлолтыг шинэчилсэнАчаалал даах чадварыг үнэлэхдээ урьдчилан боловсруулан асуумж эсвэл шатаар өгсөлтийн талаархи өгүүлэмжийг ашиглахЭрсдэл өөрчлөгч хүчин зүйлсийг багтаасанНэмэлтээр зүрхний оношилгоо, шинжилгээ хийх эсэхийг зүрхний биомаркер тестүүд дээр үндэслэн хийхЭмийн ачаалалтай сорилын оронд титэм судасны компьютер томографийн шинжилгээг илүүтэй зөвлөсөнӨндөр эрсдэлтэй өвчтөнүүдэд мэс заслын дараах тропонины хяналтыг шинээр зөвлөсөнТусгайлсан эмийн менежментийн зөвлөмжүүдУДИРДАМЖИЙГ ХЭН БИЧСЭН БЭ?Зүрхний бус мэс заслын өмнөх үеийн үнэлгээ, менежментийн талаарх ACC/AHA-ийн анхны удирдамж 1996 онд хэвлэгдэж, 2002, 2007, 2014 онуудад шинэчлэгдсэн. Зүрхний бус мэс заслын өмнөх үнэлгээ ба мэс заслын үеийн менежментийн салбарт гарсан олон судалгаа, ололт амжилтуудын үндсэн дээр ACC ба AHA нь бусад хэд хэдэн зүрх судасны нийгэмлэгүүдтэй хамтран 2024 онд удирдамжийг шинэчилсэн.ГОЛ ЗӨВЛӨМЖҮҮД ЮУ ВЭ?Шинэчлэгдсэн ACC/AHA удирдамж нь дараах зөвлөмжүүдийг багтаасан:Мэс заслын өмнөх эрсдэлийн үнэлгээнд:· Шаталсан алгоритм. Зураг 1 нь энэхүү алгоритмын сайжруулсан хувилбар бөгөөд өмнө нь оношлогдоогүй эсвэл эмчлэгдээгүй титэм судасны эмгэгтэй, эсвэл титэм судасны урсгал сэргээх ажилбар хийлгэсэн, зүрхний шинжилгээний хариу гарсан өвчтөнтэй холбоотой нэмэлт зүйлсийг багтаасан болно.ТЦХ = титмийн цочмог хам шинж; ACS-SRC = Америкийн Мэс Засалчдын Коллежийн Мэс Заслын Эрсдэлийн Тооцоолуур; ТСЗМЗ = титэм судас залгах мэс засал; КТ = компьютерт томографи; DASI = Дюкийн Идэвхийн Байдлын Индекс; METs = бодисын солилцооны эквивалент нэгж; ЗЦШ = зүрхний цочмог шигдээс; MICA = Зүрхний Шигдээс эсвэл Зүрх Зогсолт; NT-proBNP = N-терминал тархины натриуретик пептид; RCRI = Зүрхний Эрсдэлийн Шинэчилсэн Индекс; ULN = хэвийн дээд хязгаар· Мэс заслын хугацаа ба яаралтай байдлыг тодорхойлох. Мэс засалд орох хугацааны тодорхойлолтыг өөрчилсөн:Яаралтай (Emergency): Өмнө нь 6 цагийн дотор мэс засал хийх шаардлагатай гэж байсан; одоо 2 цагийн доторхи ойлголтыг яаралтай гэж үзэх болсон.  Шуурхай (Urgent): Өмнө нь 6-24 цаг; одоо 2-24 цаг болсон.Хойшлуулшгүй (Time-sensitive): Өмнө нь 1-6 долоо хоног; одоо 3 сар хүртэл болсон.Төлөвлөгөөт (Elective): Өмнө нь мэс заслыг 1 жил хүртэл хойшлуулж болно гэж үздэг байсан бол; одоо тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулж болно гэж тус тус өөрчилсөн.· Зүрхний "тогтворгүй" эмгэгийг үнэлж, эмчлэх. "Идэвхтэй зүрхний эмгэгүүд"— титэм судасны цочмог хам шинж, зүрхний дутагдлын хүндрэл, тогтворгүй хэм алдагдал—2007 оны удирдамжид багтсан байсан ч 2014 оны алгоритмаас хасагдаж, 2024 оны удирдамжид эргэн орсон. Зүрхний хавхлагын хүнд хэлбэрийн эмгэгийг эрсдэл өөрчлөгч хүчин зүйлсийн шинэ ангилалд багтаасан (доороос үзнэ үү). Хэрэв өвчтөнд эдгээр эмгэгүүдийн аль нэг нь байвал эдгээр эмгэгүүдийг үнэлж, эмчилтэл төлөвлөгөөт мэс заслыг хойшлуулах хэрэгтэй.· Зүрх судасны ноцтой хүндрэлийг тооцоолох. Удирдамжид эмнэлзүйн болон мэс заслын эрсдэлт хүчин зүйлсийг нэгтгэж, өвчтөнийг бага эрсдэлтэй (< 1%) эсвэл өндөр эрсдэлтэй (≥ 1%) эсэхийг тодорхойлохын тулд тооцоолуур ашиглахыг зөвлөсөн. Зүрхний Эрсдэлийн Шинэчилсэн Индекс (RCRI), Зүрхний Шигдээс эсвэл Зүрх Зогсолт (MICA), Америкийн Мэс Засалчдын Коллежийн Мэс Заслын Эрсдэлийн Тооцоолуур (ACS-SRC) зэргийг 2014 онд зөвлөж байсан ч 2024 оны удирдамжид аль нэг тооцоолуурыг үгчлэн заагаагүй.· Эрсдэл өөрчлөгч хүчин зүйлсийг харгалзах. Энэ нь алгоритмын шинэ алхам бөгөөд ихэнх эрсдэлийн тооцоолуурт ороогүй боловч үнэлэх шаардлагатай, эрсдэл нэмэгдүүлдэг хүчин зүйлс юм:Зүрхний хавхлагын эмгэгийн хүнд хэлбэрУушгины гипертензиЗүрхний төрөлхийн гажигТитэм судсан дотуурхи ажилбар (PCI) эсвэл титэм судас залгах мэс засал хийлгэсэн өгүүлэмжтэйСаяхан тархины харвалт өгсөнЗүрхний суулгац төхөөрөмжтэйЭмзэг, сул дорой байдал (Frailty).· Зүрхний биомаркер тестийг ашиглах. Өндөр эрсдэлтэй, ачаалал даах чадвар багатай, өндөр эрсдэл бүхий мэс засалд орох гэж буй өвчтөнүүдэд натриуретик пептид (N-терминал про-BNP [NT-proBNP]) эсвэл тропониныг нэмэлт зүрхний оношилгоо, шинжилгээ хийх эсэх дээр шийдвэр гаргахын тулд ашиглахыг зөвлөсөн. ACC/AHA удирдамж нь NT-proBNP-г хэрэглэхийг зөвлөдөг бол Европын Кардиологийн Нийгэмлэг тропониныг илүүтэй зөвлөдөг. Хэрэв эдгээр үзүүлэлтүүд хэвийн байвал өвчтөн зүрх судасны талаас бага эрсдэлтэй гэж үнэлэх бөгөөд цаашид зүрхний шинжилгээ хийх заалтгүй. Хэрэв эдгээр үзүүлэлтүүд өндөр гарвал мэс засал хийх эсэх, нэмэлт шинжилгээ хийлгэх, эсвэл бусад сонголтын талаар мэс заслын баг хэлэлцэх шаардлагатай.· Ачаалалтай сорилын хариу нь менежментийг өөрчлөх тохиолдолд л захиалах. Энэ бол удирдамжийн гол сэдвүүдийн нэг юм. Бага эрсдэлтэй өвчтөн, бага эрсдэл бүхий мэс засал, эсвэл ачаалал даах чадвар хангалттай өвчтөнүүдэд ачаалалтай сорил зөвлөхгүй.· Өндөр эрсдэлтэй өвчтөнүүдэд мэс заслын дараа тропониныг дахин хянах. Энэ нь 2014 оны удирдамжаас өөрчлөгдсөн бөгөөд тэр үед тропонины хяналтыг зөвхөн ишемийн шинж тэмдэг, эсвэл зовиур бүхий өвчтөнд хийх ёстой гэж заасан бол шинэ удирдамжаар хэрэв өвчтөн өндөр эрсдэлтэй бол мэс заслын дараа тропониныг дахин хийж, хянахыг зөвлөсөн.  · Удирдамжид суурилсан эмийн эмчилгээг бичиж өгөх. Алгоритмын үе шат бүрт өвчтөний мэс заслын үр дүнг сайжруулах зорилгоор удирдамжанд заасан зохих эмийн эмчилгээг дагах ёстойг чухалчилсан.· Олон мэргэжлийн багийн хамтын шийдвэр гаргалтыг хослуулан ашиглах. Удирдамжид эдгээр багийн хамтын ажиллагаа болон шийдвэр гаргалтын ач холбогдлыг онцолсон.Зүрхний өвчин тус бүрээр авч үзвэл:· Зүрхний дутагдал. Зүрхний дутагдалтай өвчтнүүдэд мэс заслын дараах хүндрэлийн эрсдэл өндөртэй байдаг. Шахалтын фракц (EF) буурсан зүрхний дутагдал болон шинж тэмдэг бүхий өвчтөнүүдийн эрсдэл бүр ч өндөр байдаг. Амьсгаадах шинж шинээр илрэх эсвэл шинж тэмдэг дордсон тохиолдолд зүрхний хэт авиан шинжилгээ хийх заалттай боловч, шинж тэмдэггүй, эмнэлзүйн хувьд тогтвортой өвчтөнүүдэд зүүн ховдлын үйл ажиллагааг тогтмол үнэлэх шаардлагагүй. Зүрхний дутагдлын эмийн эмчилгээг эсрэг заалт байхгүй тохиолдолд мэс заслын өмнө, дараа ч үргэлжлүүлнэ. Харин SGLT2i-ийн бүлгийн эмийг (дапаглифлозин, Форсига зэрэг) зүрхний дутагдалтай өвчтөнүүдэд мэс заслын үеийн бодисын солилцооны ацидозын эрсдэлийг бууруулахын тулд мэс заслаас 3-4 хоногийн өмнө зогсоох хэрэгтэй.· Хавхлагын өвчин. Дунд болон хүнд хэлбэрийн зүрхний хавхлагын өвчин илэрсэн эсвэл сэжиглэгдэж буй өвчтөнүүдэд зүрхний хэт авиан шинжилгээ хийх заалттай. Хэрэв өвчтөнд шинж тэмдэг илрээгүй, эмнэлзүйн байдал тогтвортой, сүүлийн нэг жилийн дотор зүрхний хэт авиан шинжилгээ хийлгэсэн бол давтах шаардлагагүй. Зүрхний хавхлагын хүнд хэлбэрийн өвчтэй, ялангуяа аортын нарийсалтай өвчтөнүүдийг зүрхний бус төлөвлөгөөт мэс заслын өмнө хавхлага солих эсвэл засах боломжийг үнэлэх хэрэгтэй. Хэрэв ямар нэгэн интервенц хийх заалтгүй бол зохих хяналт, эмэн эмчилгээг үргэлжлүүлэн мэс засалд орж болно.· Уушгины гипертензи ба зүрхний төрөлхийн гажиг. Менежмент нь нарийн төвөгтэй бөгөөд энэ тоймд багтаагүй болно. Зүрх судасны нарийн мэргэжлийн эмчтэй зөвлөлдөх хэрэгтэй.· Артерийн даралт. Артерийн даралт бууруулах эмийг үргэлжлүүлэн ууна. Хэрэв мэс заслаас 1 өдрийн өмнө артерийн даралт 180/110 мм.муб буюу түүнээс дээш байвал артерийн даралтыг тогтворжтол мэс заслыг хойшлуулахыг хэрэгтэй. Мэдээгүйжүүлгийн эмч мэс заслын үеийн дундаж артерийн даралтыг дор хаяж 60-65 ммМУБ эсвэл систолын даралтыг дор хаяж 90 ммМУБ-д барих ёстой.· Мэс заслын дараах гипотензи (дундаж артерийн даралт <60 эсвэл систолын даралт < 90 ммМУБ) -г цаг алдалгүй таньж, эмчлэх хэрэгтэй.Мэс заслын үеийн эмэн эмчилгээний зөвлөмжүүд:· Бета-блокаторууд. Хэрэв өвчтөн өмнө нь ууж байсан бол үргэлжлүүлэн уулгана. Хэрэв бета-блокатор уулгах шинэ заалттай (жишээ нь, ачаалалтай сорилоор ишеми илэрсэн) байвал эмийн тохиромж болон тунг тохируулахын тулд мэс заслаас дор хаяж 8 хоногийн өмнө уулгаж эхлүүлэх ба мэс заслын өдөр уулгаж эхлүүлж болохгүй.· Ангиотензин хувиргагч ферментийг саатуулагч ба ангиотензин рецептор хориглогчид. Хэрэв өвчтөн эдгээр эмийг даралт буулгах зорилгоор ууж байгаа, артерийн даралт нь хяналтад байна гэж үзвэл мэс заслын үеийн гипотензээс сэргийлэхийн тулд мэс заслаас 24 цагийн өмнө түр зогсоож болно. Хэрэв өвчтөн эдгээр эмийг зүрхний дутагдлын улмаас уудаг бол мэс заслын үед үргэлжлүүлэн уух нь зохистой.· Клонидин. Мэс заслын өмнө уулгаж эхлүүлж болохгүй; гэхдээ эргэх гипертензээс (rebound hypertension) зайлсхийхийн тулд өвчтөн ууж байгаа бол үргэлжлүүлэн уулгана.· Статинууд. Өмнө ууж байсан бол статиныг үргэлжлүүлэн уулгана. Хэрэв өвчтөн угаасаа уудаггүй бол гиперлипидеми, чихрийн шижин, захын артерийн өвчин, 10 жилийн зүрх судасны эрсдэл өндөр зэрэг заалттай өвчтөнүүдэд урьдчилан сэргийлэх зорилгоор уулгаж эхлүүлнэ.· Натри-глюкозын тээвэрлэгчийг хориглогчид. (SGLT2i) Эугликемик кетоацидозын эрсдэлийг багасгахын тулд мэс заслаас 3-4 хоногийн өмнө зогсооно. Титэм судсан дотуурхи ажилбарын дараа мэс заслын хугацааг тогтоох нь.· Титэм судсан дотор стент тавиагүй, зөвхөн баллооноор тэлсэн бол  зүрхний бус мэс заслыг дор хаяж 14 хоногоор хойшлуулна.· Зүрхний титэм судасны цочмог хам шинжийн улмаас эмэн бүрхүүлтэй стент тавьсны дараа зүрхний бус төлөвлөгөөт мэс заслыг дор хаяж 12 сараар хойшлуулах ёстой. Нарийн төвөгтэй анатомийн байршилд стент тавьсан (жишээ нь, салаа стент, урт стент, олон судасны стент) өвчтөнүүдийн хувьд уг ажилбар болон зүрхний бус мэс заслын хооронд 12 сар хүлээх нь  зохистой юм. Европын Кардиологийн Нийгэмлэгийн удирдамжид дараах тохиолдлын аль нэг нь байвал өвчтөн мэс заслын үед стент тромбозоор хүндрэх өндөр эрсдэлтэй гэж заасан: давтан зүрхний шигдээсийн өгүүлэмжтэй, антиагрегант ууж байх үедээ стентийн тромбозоор бөглөрсөн, зүүн ховдлын шахах фракц буурсан (EF<40%), чихрийн шижингийн хяналт муутай, бөөрний үйл ажиллагаа хүндээр буурсан эсвэл гемодиализд ордог, саяхан нарийн төвөгтэй PCI хийлгэсэн, стент буруу байрласан, эсвэл титэм судасны ханын цууралт.· Титэм судасны архаг бөглөрлийн улмаас эмэн бүрхүүлтэй стент тавьсны дараа зүрхний бус төлөвлөгөөт мэс заслыг дор хаяж 6 сараар хойшлуулах нь зүйтэй.· Эмэн бүрхүүлтэй стент тавьсны дараа, хэрэв мэс заслыг хойшлуулах эрсдэл нь мэс заслын үеийн зүрх судасны ноцтой хүндрэлийн эрсдэлээс давж байвал зүрхний бус хойшлуулшгүй мэс заслыг PCI-аас хойш дор хаяж 3 сарын дараа хийж болох бөгөөд Европын Кардиологийн Нийгэмлэгийн удирдамжинд титэм судасны архаг бөглөрлийн улмаас стент тавьснаас хойш 1 сарын дараа ч хийж болно гэж үздэг.· Ойрын хугацаанд (≤ 30 хоног) металл эсвэл эмэн бүрхүүлтэй стент тавиулсан өвчтөнд  нэг буюу хэд хэдэн антиагрегант эмийг зогсоох шаардлагатай зүрхний бус төлөвлөгөөт мэс засал хийх нь стент бөглөрөх, ишемигээр хүндрэх эрсдэл дагуулна. (Эрсдэл нь ашигаас их юм)PCI хийлгэсний дараах мэс заслын үеийн антиагрегант менежмент:· Стенттэй бүх өвчтөнд стентийн төрөл, тавьсан хугацаанаас үл хамааран цус алдах эрсдэл ба тромбозын эрсдэлийг харгалзан, боломжтой бол аспириныг үргэлжлүүлэн уулгана.· Хэрэв энгийн металл стент тавьснаас хойш 30 хоногийн дотор эсвэл эмэн бүрхүүлтэй стент тавьснаас хойш 3 сарын дотор зүрхний бус мэс засал хийх шаардлагатай бол хосолсон антиагрегант (аспирин + клопидгрел гэх мэт) эмчилгээг үргэлжлүүлнэ.· Уудаг антикоагулянт эмчилгээтэй өвчтний хувьд мэс заслын өмнө уг эмийг зогсоох шаардлагатай бөгөөд түр зуур аспиринаар орлуулж болно.· Хэрэв мэс заслын өмнө антиагрегант эмүүдийг зогсоох шаардлагатай бол прасугрелийг 7 хоногийн өмнө, клопидогрелийг 5 хоногийн өмнө, тикагрелорыг 3 хоногийн өмнө, аспириныг 4-5 хоногийн өмнө зогсооно.PCI хийлгээгүй өвчтөнд мэс заслын үеийн антиагрегант менежмент:· Хэрэв өвчтөн хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтээр (титэм судасны архаг өвчин, хуучин зүрхний шигдээс, эсвэл тархины харвалт) аспирин ууж байгаа бол зүрхний хүндрэлийн эрсдэл нь цус алдах эрсдэлээс илүү байвал мэс заслын өмнө үргэлжлүүлэн уулгах нь зохистой.· Хэрэв өвчтөн анхдагч урьдчилан сэргийлэлтээр аспирин ууж байгаа бол мэс заслын өмнө зогсоох ёстой. Аспирин уудаггүй өвчтөнд мэс заслын өмнө аспирин эхлүүлэх шаардлагагүй.Антикоагулянтыг орлуулах, шилжүүлэх:· Варфарин уудаг өвчтөнүүд. Зүрх судасны өвчтэй, тромбозын өндөр эрсдэлтэй өвчтөнд варфариныг зогсоох шаардлагатай бол мэс заслын өмнө гепаринаар (ихэвчлэн бага молекул жинтэй гепарин) орлуулж болно. Цус алдах эрсдэл нэмэгддэг тул ихэнх өвчтөнд мэс заслын үеэр уг эмчилгээг зөвлөхгүй.· Шууд үйлдэлтэй уудаг антикоагулянт хэрэглэдэг өвчтөнүүд. Мэс заслын өмнө шууд үйлдэлтэй уудаг антикоагулянтыг зогсоох шаардлагатай өвчтөнүүдэд орлуулах эмчилгээ шаардлагагүй. Учир нь эдгээр эм нь варфаринаас богино хагас задралын хугацаатай тул өвчтөн бүрэн антикоагулянтгүй байх хугацаа богино байдаг.Бусад зөвлөмжүүд:Цусан дахь глюкозийн хяналт, цус багадалт, нойронд дунд амьсгал тасалдах хамшинж, тархины харвалт, мэдээгүйжүүлгийн төрөл, транексамын хүчил, зүрхний суулгац төхөөрөмж, уушгины артерийн катетер, зүрхний улаан хоолойн хэт авиан шинжилгээ, биеийн температур, өвдөлт намдаалт, мэс заслын дараах тосгуурын фибрилляци, зүрхний бус мэс заслын дараах зүрхний булчингийн гэмтлийн менежментийн зэргийн талаар удирдамжид шинээр тусгасан ба та эдгээрийг удирдамжаас дэлгэрүүлэн унших боломжтой.УДИРДАМЖИЙГ ЯМАР НӨХЦӨЛД ДАГАХГҮЙ БАЙЖ БОЛОХ ВЭ?2024 оны ACC/AHA удирдамж нь зүрхний бус мэс засалд орох өвчтөнүүдийн зүрхний үнэлгээ, түүний менежментийн талаар эмч нарт туслах, чиглүүлэх зорилготой юм. Гэсэн хэдий ч энэхүү удирдамж нь эмнэлзүйн бүхий л нөхцөл байдал, өвчтөн бүрийн онцлогийг хамарч чадахгүй. Тухайлбал, яаралтай мэс заслын улмаас стандарт эмчилгээг мөрдөж чадахгүй байж болно, мөн антиагрегант эмийг үргэлжлүүлэн хэрэглэхийг зөвлөсөн ч цус алдах эрсдэл өндөр хэвээр бол антиагрегант эмчилгээг зогсоох шаардлагатай болно гэх мэт. Удирдамж нь эмнэлзүйн гол тулгуур хэрэгсэл хэдий ч шийдвэр бүрийг тухайн тохиолдолд тохируулан гаргах шаардлагатай байдаг.Нэмж дурдахад, ACC/AHA-ийн олон зөвлөмж нь нотолгооны 2-р ангилалд багтдаг бөгөөд энэ нь тухайн зөвлөмжийг дагаж болно эсвэл тухайн нөхцөлд зохистой байж болно гэсэн үг бөгөөд эмчид сонголтыг олгож буй юм. Тиймээс эмнэлзүйн туршлага, мэс заслын баг болон өвчтний шийдвэрт туслах зорилгоор удирдамжийг ашиглах нь зүйтэй юм.ШИНЭ УДИРДАМЖ НЬ ӨДӨР ТУТМЫН ПРАКТИКТ ХЭРХЭН НӨЛӨӨЛӨХ ВЭ?Шаталсан алгоритмыг зөв дагах, урьдчилан бэлдсэн асуумжуудыг бүрэн бөглүүлэх, зүрхний биомаркерын тестийг ашиглах зэрэг нь мэс заслын эрсдэлийн үнэлгээг сайжруулж, шаардлагагүй тестүүдийг багасгана гэж найдаж байна. Эмийн зохистой менежмент, гипотензийг оношлож, эмчлэх, мэс заслын дараах үр дүнтэй хяналтууд нь мэс заслын үр дүнг сайжруулах боломжтой юм. Хиймэл оюун ухаан болон машин сургалтыг практикт нэвтрүүлэх нь эрсдэлийн үнэлгээг сайжруулж болох ч одоохондоо бидэнд энэ төрлийн олон судалгаануудын үр дүн шаардлагатай байна.Ашигласан эх сурвалж: 2024 AHA/ACC/ACS /ASNC/HRS/SCA /SCCT/SCMR/SVM Guideline for Perioperative Cardiovascular Management for Noncardiac Surgery: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Joint Committee on Clinical Practice Guidelines 

Дэлгэрэнгүй

Аспириныг бичих практик зөвлөмж

Аспириныг титэм судас, тархины судас болон захын судасны өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх; титмийн цочмог хам шинж, ишемийн харвалтын эмчилгээ зэрэг антиагрегант үйлдлээр нь ашиглахаас гадна манас таталтаас урьдчилан сэргийлэх; Линчийн хам шинжийн үеийн бүдүүн шулуун гэдэсний хорт хавдар, түүнчлэн өвдөлт намдаах, мигрень, халуун бууруулах зэрэг олон заалтаар хэрэглэдэг.Эмнэлзүйн тохиолдол68 настай эмэгтэй, сүүлийн хэдэн сарын турш ачаалал авах үед амьсгаадна, цээж өвдөнө гэсэн зовиуртай өрхийн эмчид ханджээ. Өвдөлт хүзүү рүү дамжина, амьсгаадалт амарч тайвширсан үед намддаг гэнэ. Тэрээр 10 жилийн өмнөөс Артерийн Даралт ихсэлт, 2-р хэв шинжийн чихрийн шижин гэж оношилогдсон бөгөөд Метформин, Амлодипин, Аторвастатин тогтмол уудаг байна. Бодит үзлэгээр илэрхий өөрчлөлт ажиглагдаагүй. Илэрч буй зовиур шаналгааг үндэслэн өрхийн эмч "Тогтвортой бах" гэсэн урьдчилан оношийг тавьсан бөгөөд оношийг батлах зорилгоор зүрх судасны эмчид илгээв. Нарийн мэргэжлийн эмчийн оношилгоо, эмчилгээг хүлээх зуур уг өвчтөнд Аспирин бичиж өгөх үү, хүлээх үү?Аспирин хэрхэн үйлчилдэг вэ?Аспирин (ацетилсалицилын хүчил) нь дэлхий даяар хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг эмүүдийн нэг юм.¹ Жишээ нь Англи улсад анхан шатны тусламж үйлчилгээнд сард 1.6 сая орчим бага тунтай аспирины жор бичигддэг байна.² Энэ нь жоргүйгээр олгогддог тул бодит тооноос бага байх магадлалтай. Харин бага, дунд орлоготой хөгжиж буй орнуудад зүрх судасны өвчний хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтэд аспириныг хангалттай хэрэглэдэггүй байна.³Аспирины үйлдлийн механизмыг (Зураг 1) анх 1971 онд Жон Вейн нээсэн.¹ Насанд хүрэгчдэд олон заалтаар хэрэглэх (Хүснэгт 1) боловч Рей хамшинжийн эрсдэлээс болж 16-аас доош насны хүүхдэд хэрэглэх заалт байдаггүй. Харин тунгийн хувьд зарим ялгаа бий. Тухайлбал, зүрх судасны өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэх бага тунтай аспириныг ерөнхийдөө 75−100 мг-ын хооронд үр дүнтэй гэж үздэг ба Их Британид хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг тун нь 75 мг, АНУ-д 81 мг байдаг.Зураг 1. Аспирины үйлдлийн механизм. Бага тунгаар (<300 мг) аспирин нь ялтас эсийн доторх циклооксигеназа-1-ийг (ЦОГ-1, COX-1) эргэлт буцалтгүй дарангуйлж, арахидоны хүчлээс тромбоксан А2 үүсэхийг хориглосноор ялтас эсийн эсрэг үйлдэл үзүүлдэг. Тромбоксан A2 нь эргэлдэж буй фибринийг холбодог ялтас эсийн мембраны гликопротеины комплекс болох GP IIb/IIIa-ийн экспрессийг нэмэгдүүлж, ялтас эсийн бөөгнөрлийг ихэсгэдэг.⁴ Аспирины өндөр тун (>300 мг) нь ЦОГ-2-ыг (COX-2) мөн хориглож, простагландины үйлдвэрлэлийг бууруулдаг бөгөөд энэ нь түүний өвдөлт намдаах, халуун бууруулах үйлдэлтэй холбоотой.ХЭРЭГЛЭХ ЗААЛТТитэм судасны өвчин ба харвалтын хоёрдогч урьдчилан сэргийлүүлэлтБага тунтай аспириныг ихэвчлэн зүрх судасны өвчний хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтэд хэрэглэдэг бөгөөд энэ тохиолдолд ялтасийн идэвхжил ба бөөгнөрөл нь зүрх судасны цочмог эмгэгийн эмгэг жамд гол үүрэг гүйцэтгэдэг.⁷ Титэм судасны өвчний өндөр эрсдэлтэй өвчтөнүүдэд (NICE-ийн тодорхойлсноор ≥65 насны, эсвэл ≥2 судасны бүсэд атеросклерозтой, эсвэл ≥2 эрсдэлт хүчин зүйлтэй) бага тунтай ривароксабантай хавсран хэрэглэж болно. Энэхүү хавсарсан эмчилгээний ашиг тусыг цус алдалтын эрсдэлтэй харьцуулж, өвчтөнийг шийдвэр гаргах үйл явцад оролцуулах ёстой.⁸ Гэсэн хэдий ч, цус алдалтын эрсдэл нь зүрх судасны ашиг тусаас давдаг тул аспириныг титэм судасны өвчний анхдагч урьдчилан сэргийлэлтэд хэрэглэхийг зөвлөхөө больсон.¹⁰Захын судасны болон тархины судасны өвчтэй өвчтөнүүдэд Клопидогрел (өдөрт нэг удаа 75 мг) нь хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтийн үндсэн сонголт юм. Харин Клопидогрел тохирохгүй бол харвалтын хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтэд аспириныг хэрэглэж болно. Энэ тохиолдолд эмнэлзүйн удирдамжуудад түүнийг удаан үйлдэлтэй Дипиридамолтой хавсран хэрэглэхийг зөвлөдөг.¹¹ Энэхүү хослол нь аспириныг дангаар хэрэглэснээс илүүтэйгээр харвалтын эрсдэлийг бууруулдаг боловч (жилд үнэмлэхүй эрсдэлийн бууралт 1%), гаж нөлөө ихэссэнтэй холбоотойгоор түүний хэрэглээ хязгаарлагдмал бөгөөд одоогийн практикт өргөн хэрэглэгддэггүй.¹²Мөн титэм судасны цочмог хам шинж, ишемийн харвалтын эмчилгээний нэг хэсэг болгон (цохилтын тун - 300 мг) хэрэглэдэг.¹³Дээрх эмнэлзүйн жишээнд Аспирин уух хориглох заалт байхгүй бол титэм судасны компьютер томографи эсвэл ангиографи, ачаалалтай ЭКГ зэрэг онош батлах нэмэлт шинжилгээ хийхээс өмнө "тогтвортой бах" гэсэн урьдчилан онош дээр үндэслэн аспириныг бичиж өгөх нь зүйтэй юм.¹⁷Манас таталтын урьдал ба жирэмслэлтПреэклампсийн үед трофобластын гүйцэт бус суулт нь үрэвсэл, эндотелийн гэмтлийг үүсгэн улмаар ялтас идэвхижиж тромбозын эмгэгүүд болон ихэсийн шигдээс үүсгэдэг байна. Тиймээс аспирин нь ялтасийн бөөгнөрлийг бууруулж ихэсийн цусан хангамжийг тогтвортой байлгасанаар хамгаалах нөлөө үзүүлнэ гэж үзнэ.⁵Преэклампсигаас урьдчилан сэргийлэхэд аспирины гүйцэтгэх үүргийг судалсан эмнэлзүйн туршилтууд 1980-аад оноос эхэлсэн боловч, судалгаануудын хоорондын ялгаатай байдлаас шалтгаалан эмнэлзүйн удирдамжинд 2010 оноос орж эхэлсэн.²⁰ Судалгааны ерөнхий үр дүн: Өндөр эрсдэл бүхий 11-14 долоо хоногтой жирэмсэнд өдөр бүр 150 мг аспирин хэрэглэхэд плацебо бүлэгтэй харьцуулахад дутуу төрөлттэй преэклампсийн түвшин 2.7%-иар буурсан байна (1.6% ба 4.3%, р=0.004). Иймд преэклампсийн өндөр эрсдэлтэй эмэгтэйчүүдэд аспирин зөвлөх заалт бий болсон.²¹ Жишээ нь Их Британийн удирдамжинд 12 долоо хоногтойгоос эхлэн 75−150 мг аспирин хэрэглэхийг зөвлөдөг.Өвдөлт намдаах ба халуун бууруулахЦОГ-2-г хориглож, простагландины нийлэгжилтийг бууруулахын тулд өндөр тунтай аспирин (>300 мг) шаардлагатай бөгөөд энэ нь түүний өвдөлт намдаах, халуун бууруулах шинж чанарыг бий болгодог. Судалгааны системчилсэн тойм, мета-анализуудаар аспирин нь хүчдэлийн төрлийн толгойн өвдөлт²² болон мэс заслын дараах өвдөлтөд²³ үр дүнтэй болохыг тогтоосон. Аспирин (900 эсвэл 1000 мг) нь цочмог мигренийн менежментэд хэрэглэх хэдэн хэдэн томоохон судалгаануудаар батлагдсан. Үүнд 13 судалгаа, 4222 оролцогчтой системчилсэн тойм судалгаанд плацеботой харьцуулахад хоёр цагийн дараа өвдөлтгүй болох хувь нь 8.1 байсан ба энэ нь суматриптаны нөлөөтэй ижил байсан байна.²⁵Линчийн хам шинжАспирины хэрэглээ нь эсийн хуваагдал, ангиогенез, үсэрхийллийн тархалтыг бууруулах зэрэг хэд хэдэн хамгаалах механизмыг үзүүлснээр зарим төрлийн хорт хавдрын эрсдэлийг бууруулж, амьдрах хугацааг уртасгаж болох талаарх нотолгоонууд нэмэгдсээр байна.²⁷Линчийн хам шинжтэй (удамшлын полипоз бус бүдүүн шулуун гэдэсний хорт хавдар) өвчтөнүүдийн бүдүүн шулуун гэдэсний хорт хавдрын эрсдэлийг бууруулах зорилгоор аспириныг хэрэглээг зөвлөдөг.²⁸ Уг өвчтөнүүдэд аспирины ашиг тус нь эрсдэлээсээ даван гардаг. Үүнийг CAPP2 туршилтаар маш тодорхой нотолсон. Энэхүү давхар нууцлалтай, санамсаргүй түүврийн эмнэлзүйн туршилтад 861 өвчтөн хамрагдсан ба өдөрт 600 мг аспирин эсвэл плацебо ууж, 10-20 жилийн турш хянагдсан байна. Аспирин ууж байсан өвчтөнүүдийн 9% нь бүдүүн шулуун гэдэсний хорт хавдраар өвчилсөн бол плацебо бүлгийнхний 13% нь өвчилсөн байна (үнэмлэхүй бууралт 4%, ЭШӨТ 25). Саяхан хэвлэгдсэн CAPP3 үр дүнгээс харахад өдөрт 100 мг аспирин нь 600 мг-аас дутахааргүй үр дүнтэй болохыг харуулсан.³⁰Эмчилгээ эхлэхээс өмнө өвчтөнүүдтэй юу ярилцах вэ?Өвчтөнд зүрх судасны өвчний хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтийн зорилгоор аспирин уухыг зөвлөж буй тохиолдолд энэ эм нь эрсдэлийг бууруулах зорилготой бөгөөд ихэвчлэн шинж тэмдэгт нөлөөлдөггүй тул эмчилгээг дагаж мөрдөх байдал буурч болзошгүй юм.³³ Аспирин ууж эхэлсэнээр бахын шинж тэмдэг арилахгүй байж болно. Эмийн ашиг тусын талаар тодорхой мэдээлэл өгч, өвчтнийг урамшуулж, дэмжих нь чухал.Тогтвортой бахын үед бета-хориглогч, кальцийн сувгийн хориглогч зэрэг эхний сонголтын эмчилгээг анхан шатны тусламж үйлчилгээнд Аспиринтай хамт санал болгох нь зүйтэй.¹⁷ Чихрийн шижин, тамхидалт, хооллолт, дасгал хөдөлгөөн зэрэг өөрчилж болох зүрх судасны эрсдэлт хүчин зүйлсийг бууруулахад нь өвчтөнд туслах хэрэгтэй. Өвчтөнүүд ихэвчлэн аспиринтай хамт жоргүй олгодог эмийг ууж болох эсэхийг асуудаг. Парацетамолтой холбоотой нэмэлт эрсдэл байхгүй ч, ходоод гэдэсний цус алдалт зэрэг гаж нөлөөний эрсдэл нэмэгддэг тул стероид бус үрэвслийн эсрэг эм (NSAIDs)-ийг тогтмол хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй.³⁴ Мөн мигрень зэрэг нэмэлт өвдөлт намдаах шинж чанараар нь хэрэглэхээс бусад тохиолдолд жортой аспириныг жоргүй олгодог аспирины бэлдмэлтэй хамт ууж болохгүй.Ямар гаж нөлөөний талаар ярилцах вэ?Нийтлэг гаж нөлөөнд ходоодны хямрал ба цус алдах эрсдэл нэмэгдэх зэрэг багтах ба онцгойлон анхаарах шаардлагатай.⁶ Ховор тохиолдох гаж нөлөөнд ходоод гэдэсны цус алдалт, гавлын дотоод цус харвалт, сарын тэмдэг ихсэх зэрэг хүнд хэлбэрийн цус алдалтууд хамаарна. Ялангуяа өндөр эрсдэлтэй хүмүүст аспирины хэт мэдрэгшлийн урвал илэрч болзошгүй.Ходоодны хямрал ба ходоод гэдэсний цус алдалт: Ахмад настай өвчтөнүүд урт хугацаагаар, бага тунтай аспирин ууж байхдаа далд цус алдалтын улмаас цус багадалт үүсэх эрсдэлтэй байдаг. Урт хугацаагаар, бага тунтай аспирин эхлүүлэх талаар өвчтөнд зөвлөгөө өгөхдөө ходоодны хямрал, улаан хоолойн сөргөө зэрэг одоогийн ходоод гэдэсний дээд замын шинж тэмдгүүдийн талаар асуух хэрэгтэй. Хэрэв эдгээр шинж тэмдэг илэрвэл, шалтгаангүй хоолны дуршил буурах, турах зэрэг нэмэлт "аюултай" шинж тэмдэг байгаа эсэхийг асуугаарай. Мөн ходоод, дээрх гэдэсний шархлааны түүх, эсвэл цус алдалтын эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг эм (бусад ялтасийн эсрэг эм, антикоагулянт, NSAIDs, кортикостероид) хэрэглэдэг, эсвэл нас >75 зэрэг ходоод гэдэсний цус алдалтын нэмэлт эрсдэлт хүчин зүйл байгаа эсэхийг асууж лавлаарай⁹. Хэрэв өвчтөнд шинж тэмдэг бүхий ходоодны хямрал эсвэл нэмэлт цус алдалтын эрсдэлт хүчин зүйл байвал, ходоод хамгаалах зорилгоор протон шахуургын хориглогч (PPI) санал болгох нь зүйтэй.⁹Аспирины хэт мэдрэгшил ба харшил: Аспирины хэрэглээ нь рино-коньюнктивит, гуурсан хоолойн бачуурал, чонон хөрвөс, ангиоэдема, анафилакси зэрэг хэт мэдрэгшлийн урвал үүсгэж болно. Энэ нь ЦОГ-ын дарангуйлалтын үр дүн гэж үздэг. Атопи, ялангуяа харшлын ринит, багтраатай өвчтөнүүдэд илүү өндөр хувьтай тохиолддог.⁴¹ Багтрааны хувьд, судалгаагаар багтраатай өвчтөнүүдийн ойролцоогоор 19% нь аспиринд мэдрэг байдаг нь тогтоогдсон тул энэ бүлгийн хүмүүст болгоомжтой хэрэглэнэ.⁴²Жор бичихдээ юуг анхаарах вэ?Аспирин нь энгийн ба бүрхүүлтэй шахмал (enteric coated) хэлбэрээр байдаг. Гэсэн хэдий ч бүрхүүлтэй аспирин нь ходоод гэдэсний гаж нөлөөний эрсдэлийг бууруулдаг нь нотлогдоогүй тул хэрэглэхийг зөвлөдөггүй.⁶ Аспирин нь мөн лаа хэлбэрээр байдаг бөгөөд энэ нь өвчтөн залгиж чадахгүй (цочмог харвалттай өвчтөн гэх мэт) үед хэрэглэх боломжтой хэлбэр юм.Аспирин хэрэглэхийн өмнө тухайн өвчтөн бусад заалтаар нэмэлт ялтасийн эсрэг эм эсвэл антикоагулянт хэрэглэж байгаа эсэхийг тогтоох нь чухал. Цочмог буюу давтан тохиолдсон зүрх судасны эмгэгийн эмчилгээнээс бусад тохиолдолд аспириныг нэмэлтээр уулгах шаардлагагүй байдаг. Жишээлбэл, харвалт эсвэл захын судасны өвчний түүхтэй, клопидогрел ууж буй өвчтөнд тогтвортой бахын улмаас аспирин нэмэх шаардлагагүй.Эмчилгээний явцад юуг хянах вэ?Аспирин эхлүүлэхийн өмнө өвчтөний цусны дэлгэрэнгүй шинжилгээг хийж, цус багадалтыг үнэлнэ. Мөн элэг, бөөрний үйл ажиллагааг шалгана. Их Британи улсын эмнэлзүйн зааварт хөнгөн ба дунд зэргийн элэг, бөөрний дутагдалтай өвчтөнүүдэд болгоомжтой хэрэглэхийг, хүнд хэлбэрийн дутагдлын үед зайлсхийхийг зөвлөдөг.⁶Харин аспириныг тогтмол ууж буй өвчтөнд цусны дэлгэрэнгүй шинжилгээ, бөөрний үйл ажиллагаа, электролит зэргийг жилд нэг удаа шинжилгээ хийлгэхийг зөвлөж байна.Эмчилгээг хэр удаан үргэлжлүүлэх вэ?Зүрх судасны өвчний хоёрдогч урьдчилан сэргийлэлтийн хүрээнд аспириныг урт хугацаанд үргэлжлүүлэн хэрэглэх ёстой бол, преэклампсийн үед төрсний дараа зогсооно.Аспирин уулгасан анхны заалт тодорхойгүй бол зогсоох хэрэгтэй. Мөн эмийн шинэ гаж нөлөө, цус алдалтын эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг нөхцөл байдал (хүнд хэлбэрийн артерийн даралт ихсэлт гэх мэт), бусад ялтасийн эсрэг эм эсвэл антикоагулянт зэргийг хэрэглэж буй үед аспириныг зогсоох, үргэлжлүүлэх эсэхийг дахин хянах хэрэгтэй.Аспириныг зүрх судасны өвчний анхдагч урьдчилан сэргийлэлтэд тогтмол зөвлөхөө больсон тул энэ заалтаар аспириныг ууж буй өвчтөнүүдийн эмийг дахин хянах нь зүйтэй.Аспирины товч мэдээлэл:Үйлдлийн механизм: Бага тунгаар (<300 мг) ЦОГ-1-ийг эргэлт буцалтгүй дарангуйлж, тромбоксан А2 үүсэхийг хориглосноор ялтасийн эсрэг үйлдэл үзүүлдэг. Өндөр тунгаар (>300 мг) ЦОГ-2-ыг мөн хориглож, простагландины нийлэгжилтийг бууруулдаг бөгөөд энэ нь өвдөлт намдаах, халуун бууруулах үйлдэлтэй холбоотой.Заалт:Титэм судас, тархины судас, захын судасны өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхТитэм судасны цочмог хам шинж ба ишемийн харвалтДунд ба өндөр эрсдэлтэй эмэгтэйчүүдэд преэклампсиас урьдчилан сэргийлэхХөнгөн ба дунд зэргийн өвдөлт, цочмог мигрень, халууралтЛинчийн хам шинжтэй хүмүүст бүдүүн шулуун гэдэсний хорт хавдрын эрсдэлийг бууруулахИлрэх нийтлэг гаж нөлөө:Ходоодны хямралЦус алдалт ба цус багадалтын эрсдэл нэмэгдэхХэт мэдрэгшил: багтрааны бачуурал, ангиоэдем, чонон хөрвөс, ринитАнхааруулга:Аспирин эсвэл NSAID-д урьд нь хэт мэдрэгшлийн урвал илэрч байсан бол зайлсхийх (солбицсон урвалын улмаас)Дараах тохиолдолд болгоомжтой хандах: Багтраа; Цус багадалт эсвэл цус алдалтын өндөр эрсдэл; Урьд нь ходоодны шархтай байсан; Глюкоз-6-фосфат дегидрогеназын (G6PD) дутагдал; Тулай өвчний түүх; ТиреотоксикозЖирэмслэлт ба хөхүүл үе: Жирэмсэн үед бага тунтай аспириныг аюулгүй гэж үздэг. Жирэмсний 30 долоо хоногоос хойш өндөр тунгаас зайлсхийх шаардлагатай. Хөхүүл үед хэрэглэхгүй!! (нярайд Рей хам шинж үүсэх эрсдэлтэй)

Маститийн үед антибиотикийг яаран эхлэх нь зөв үү

Төрөөд сар орчим болж буй эмэгтэй сүүлийн 12 цагийн турш хөх өвдөж эмзэглэнэ, халуун оргино, хавдана гэсэн зовиуртай эмнэлэгт хандсан. Зовуурь ихтэй байгаа тул хүүхдээ хөхүүлэхгүй байгаа гэнэ. Уг эмэгтэйд антибиотик эмчилгээ зөвлөх шаардлагатай юу?Маститийн үед антибиотик эмчилгээ тэр бүр шаардлагагүй байдаг. Шинж тэмдгийн үргэлжлэх хугацаа, хүндрэл зэргээс хамаарч зарим тохиолдолд эмийн бус эмчилгээгээр эмчилдэг бол зарим тохиолдолд антибиотик эмчилгээг эхлүүлнэ.МАСТИТИЙН ТОДОРХОЙЛОЛТХөхүүл үеийн мастит гэдэг нь хөхөөр хооллох эсвэл саалтуур ашиглаж буй үед  тохиолддог сүүний суваг, цулцан болон ойролцоох эдийн үрэвсэлт эмгэг юм. Ойролцоогоор 4 хөхүүл эмэгтэй тутмын 1-т мастит оношлогддог.Маститын хүрээний эмгэгүүдэд: хэт их сүү ялгаралт (нярайн хэрэгцээнээс илүү хэмжээний сүү үүсэх), дисбиоз, сүүний сувгийн нарийсал, үрэвсэлт мастит, нянгийн гаралтай мастит, флегмон, халдварлагдсан галактоцеле, буглаа зэрэг хамаарна. Уг өвчний даамжралаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд заалтын дагуу эмийн бус эмчилгээ эсвэл өргөн хүрээний антибиотикийг цаг алдалгүй, зөв цагт нь зөвлөх нь чухал юм.ЭМНЭЛ ЗҮЙН ШИНЖ ТЭМДЭГ БА ОНОШИЛГООҮрэвсэлт эсвэл нянгийн гаралтай маститын үед хөх нилэнхүйдээ өвчин эмзэглэл ихтэй байх төдийгүй хатуурсан, улайлттай, маш их халуун байхаас гадна сүүний гарц буурах, халуурах, жихүүдэс хүрэх зэрэг шинжүүд илэрдэг. Амин үзүүлэлтийг шалгахад сепсис эсвэл шингэн алдалттай өвчтөнд зүрхний цохилт олшрох, халуурах, цусны даралт буурах шинж илэрч болох хэдий ч энэ нь харьцангуй ховор тохиолддог байна.Хэрэв шинж тэмдэг 24-48 цагаас илүү хугацаанд үргэлжилж эсвэл даамжирч, мөн хэсэг газрын, тодорхой хүрээтэй хавдар, улайлттай хавсарвал эмч флегмон, буглаа, эсвэл халдварлагдсан галактоцелег сэжиглэх хэрэгтэй. Флегмон нь зөөлөн эдийн хэсэг газрын үрэвсэлт бөөгнөрөлөөс үүсдэг бол Буглаа нь эд доторх идээ бээрийн битүү хуримтлал юм. Галактоцеле нь халдварлагдаж болох бөгөөд сүүний суваг бөглөрсний дараа хөхөнд үүсдэг зөөлөн уйланхай бүтэц юм. Эдгээр эмгэгүүдийн ялгахад хэт авиан шинжилгээ ач холбогдолтой байдаг. Антибиотик эмчилгээ эхэлсэн хэдий ч эмчилгээ үр дүнгүй байх тохиолдолд хөхний сүүний өсгөврийн шинжилгээ хийх шаардлагатай.ЭХНИЙ ШАТНЫ БА ХӨНГӨН ШИНЖ ТЭМДГИЙН ҮЕИЙН ЭМЧИЛГЭЭЗовуурь харьцангуй багатай, хөхний хэсэг газрын өөрчлөлт нь 24-48 цагийн дотор арилж буй эхчүүдэд антибиотик хэрэглэхгүйгээр эмийн бус аргаар эмчилж болно. Энэ тохиолдолд хүүхдээ хөхүүлэхээ зогсоох шаардлагагүй гэдгийг хэлж ойлгуулах хэрэгтэй. Маститтай үед хүүхдээ хөхүүлэх нь нярайн эрүүл мэндэд ямар нэгэн аюул учруулахгүй юм.Эмийн бус эмчилгээнд: ээж хөхний тунгалгийн булчирхайн (суганы ба эгэмний дээд) чиглэлд хөнгөн дөрж, илэх хөдөлгөөнөөр (муур илэхтэй ижил хэмжээний даралтаар) тунгалгийн урсгалыг дэмжиж болно. Харин хүчтэй, даралттайгаар иллэг хийх эсвэл чичиргээт төхөөрөмж хэрэглэх зэргээс зайлсхийх хэрэгтэй. Учир нь эдгээр нь хялгасан судас болон эдийг гэмтээж болзошгүй.Хөх маш их хавдсан тохиолдолд сүүг гараар саах нь саалтуураар саахаас илүү үр дүнтэй байдаг. Харин саалтуур хэрэглэх шаардлагатай бол эмч саалтуурыг хэрхэн ашиглах тухай дараах зөвлөмжийг өгнө.Зөвхөн саалтуураар саадаг бол хэт их сүү ялгаралтаас сэргийлэхийн тулд нярайн хэрэглэдэг сүүний хэмжээтэй (1-6 сартай нярайд өдөрт ойролцоогоор 830-890 мл) тэнцэх хэмжээгээр саах хэрэгтэй. Хэрэв нярайн жин зохих ёсоор нэмэгдэж байвал хэт их сүү ялгаралтаас сэргийлж сүү саалтыг багасгах эсвэл зогсоох.Хөхний эдийг гэмтээхгүйн тулд дунд зэргийн сорох хүчээр саах.Саалтуурын хошуу зөв хэмжээтэй эсэхийг хөхөөр хоололтын мэргэжилтэнтэй зөвлөлдөж болно.Саалтуурыг гараар, зориулалтын угаагч шингэнээр эсвэл аяга таваг угаагчид халуун усаар цэвэрлэх.Эхийн хөхөнд хаван, хавдалт нэмэгдэхээс сэргийлж тохирсон хэмжээтэй, хөхний зөв даруулга зүүх хэрэгтэй бөгөөд хүүхдээ хөхүүлсний дараа дээш харан хэвтэж хүйтэн жин тавьж, стеройд бус үрэвслийн эсрэг эм (NSAIDs) хэрэглэж болно. Харин байцааны навчаар жин тавих гэх мэт ардын аргуудыг нотолсон нотолгоо байхгүй ба эсрэгээрээ байцаан навч нь Листери (Listeria) нянгаар бохирдсон байж болзошгүй тул хэрэглэхгүй байх нь зүйтэй юм. Түүнчлэн нярайн хэрэгцээнээс илүү хөхүүлэх, илүү хэмжээгээр саахаас зайлсхийх хэрэгтэй. Мөн хөхөө усанд дүрэх (арьсыг цочроож, шархлуулж болзошгүй), хүчтэй иллэг хийх, дур мэдэн антибиотик хэрэглэхээс зайлсхийх шаардлагатай болохыг анхаарна уу.ХҮНД БУЮУ УДААН ҮРГЭЛЖИЛСЭН ШИНЖ ТЭМДГИЙН ҮЕИЙН ЭМЧИЛГЭЭӨвдөлт зовуурь ихтэй, өндөр халуурсан, булчингаар өвдсөн зэрэг шинж тэмдэг бүхий эхчүүдэд эмийн бус эмчилгээг эхлүүлснээс хойш 24-48 цагийн дотор зовуурь багасахгүй байгаа тохиолдолд дараах арга хэмжээг яаралтай эхлэнэ.Нянгийн гаралтай маститын үеийн антибиотик эмчилгээЭхний сонголтонд диклоксациллин 500 мг-аар өдөрт 4 удаа эсвэл цефалексин 500 мг-аар өдөрт 4 удаа, тус бүрийг 10-14 хоног хэрэглэнэ. Хоёрдох сонголтоор клиндамицин 300 мг-аар өдөрт 4 удаа эсвэл триметоприм-сульфаметоксазол 160 мг/800 мг-аар өдөрт 2 удаа, тус бүрийг 10-14 хоног хэрэглэнэ. Триметоприм-сульфаметоксазолыг дутуу төрсөн, нярайд гипербилирубинеми илэрсэн эсвэл глюкоз-6-фосфат дегидрогеназын (G6PD) дутагдалтай жирэмслэлтийн хүндрэлтэй эхэд хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй!ХӨХНИЙ СҮҮ ӨСГӨВӨРЛӨХ ШИНЖИЛГЭЭАнтибиотик эмчилгээ хийснээс хойш 48 цагийн дараа шинж тэмдэг арилахгүй байвал маститтай хөхнөөс сүүний өсгөврийн шинжилгээ авч метициллинд тэсвэртэй Staphylococcus aureus (MRSA) болон бусад тэсвэртэй эмгэг төрүүлэгчдийг үгүйсгэнэ. Шинжилгээг хийхдээ хөхний толгойг антисептикээр (жишээ нь, спирттэй арчдас) цэвэрлэж дээж авна. Дээж авах үедээ масттиттай хөхний толгойг ариун саванд хүргэхээс зайлсхийнэ.! Эмч эсвэл хөхүүл эх өөрөө ариун бээлий өмсөж, хөхөө сааж сүүгээ ариун саванд хийнэ. 5-10 мл хөхний сүүг лабораторид "биеийн шингэний өсгөвөр" гэж илгээнэ. Өсгөврийн хариуг хүлээх зуур хүүхдээ хөхүүлэх эсвэл сүүгээ сааж болно. Учир нь маститтай үед хөхөөр хооллох нь нярайд аюулгүй гэж үздэг.ХЭТ АВИАН ШИНЖИЛГЭЭБуглаа, флегмон, эсвэл халдварлагдсан галактоцелег сэжиглэж байвал хэт авиан шинжилгээ хийж, яаралтай (тухайн өдөртөө) дүрс оношилгооны болон мэс заслын эмчтэй зөвлөлдөнө. Шингэний хуримтлалыг хэт авиан хяналтан дор мэс заслын аргаар дренаж хийж гадагшлуулна. Антибиотик эмчилгээнд үр дүнгүй үед үрэвсэлт хэлбэрийн хөхний хорт хавдрыг ялган оношлох зорилгоор хөхний нарийн мэргэжлийн эмчид хандах нь зүйтэй.АНХААРУУЛГА: Хөхний толгойн цэврүүг хагалж болохгүйг эхэд анхааруулХөхний толгойн цэврүү (маститаас үүдэлтэй сувгийн үрэвсэл) хагарах, хуурахаас сэргийлж, триамцинолон 0.1% стеройд тосыг долоо хоногийн турш өдөрт 2 удаа түрхэхээр бичиж өгнө. Нярайг хөхүүлэхээс өмнө түрхсэн тосыг алчуураар арчиж байхыг эхэд зөвлөнө.МАСТИТ ДАХИХААС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ Дөнгөж төрсөн эхчүүдэд хүүхдээ хэрхэн зөв хөхүүлэх талаар эмч мэргэжилтэнүүд маш сайн зөвлөгөө өгөх хэрэгтэй. Ялангуяа нярайг "хүссэн үед" хөхүүлж байх нь хөхний сүү оролтыг нэмэгдүүлдэг болохыг эхэд тайлбарлаж ойлгуулах хэрэгтэй.Хэрэв эх сүү ихтэй эсвэл гиперлактацитай бол сүүний гарцыг аюулгүй бууруулахад анхаарал хандуулж хөхөөр хоололтын мэргэжилтнээс зөвлөгөө авахуулах шаардлагатайг анхаарна уу!Мастит, ялангуяа дахилтат мастит нь сэтгэл түгшилт, сэтгэл гутралтай холбоотой байдаг тул сэтгэл зүйч эсвэл сэтгэцийн эмчид хандах хэрэгтэй.Маститаас сэргийлэхийн тулд хөхүүл эхчүүд пробиотик хэрэглэхийг (Limosilactobacillus fermentum эсвэл илүү зохимжтой нь Ligilactobacillus salivarius) зөвлөж болно.Сувгийн бөглөрлөөс сэргийлэн сүүг шингэрүүлэхэд туслах зорилгоор өдөрт 5-10 гр наранцэцгийн эсвэл шар буурцгийн лецитиныг ууж хэрэглэхийг зөвлөж болно.Нярайг хөхүүлэхдээ хөхний толгойн хамгаалалт ( nipples shields - хөхний толгой дээр өмсдөг силикон хэрэгсэл)-ыг хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй. Учир нь энэхүү хэрэглэл нь нярай сүүгээ хангалттай хөхөх боломжийг бууруулж улмаар хөхний сүү гүйцэд гадагшлахгүй үлдэх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.Шаардлагагүй үед антибиотик хэрэглэхээс зайлсхийж, хөхний эрүүл микробиотыг хадгалах хэрэгтэй.Эх сурвалжMitchell KB, Johnson HM, Rodríguez JM, et al. Academy of Breastfeeding Medicine Clinical Protocol #36: the mastitis spectrumWilson E, Woodd SL, Benova L. Incidence of and risk factors for lactational mastitis: a systematic review. J Hum Lact 2020; 36(4)Louis-Jacques AF, Berwick M, Mitchell KB. Risk factors, symptoms, and treatment of lactational mastitis. JAMA 2023; 329(7)Weaning from the breast. Paediatr Child Health 2004; 9(4):249–263.Centers for Disease Control and Prevention. How to keep your breast pump clean. Updated February 21, 2023.Crepinsek MA, Taylor EA, Michener K, Stewart F. Interventions for preventing mastitis after childbirth. Cochrane Database Syst Rev 2020; 9(9)Moreb N, Murphy A, Jaiswal S, Jaiswal AK. Cabbage. In: Jaiswal AK, ed. Nutritional Composition and Antioxidant Properties of Fruits and Vegetables. London, UK: Elsevier; 2020:33Fernández L, Pannaraj PS, Rautava S, Rodríguez JM. The microbiota of the human mammary ecosystem. Front Cell Infect Microbiol 2020;

Зүрх судасны өвчний үеийн эмийн эмчилгээний зарчим

Артерийн гипертензийн оношилгоо, эмчилгээний менежмент

Эмнэлзүйн эмгэг судлал болон нийгмийн эрүүл мэндийн лабораторийн магадлан итгэмжлэл

Цус багадалтуудын ялган оношилгоо

Уушгины гипертензийн оношилгоо, эмчилгээний менежмент

Спирометрийн шинжилгээ дүгнэх аргачлал

6 сарын багц

1 жилийн багц

Мэс заслын (зүрхний бус) үеийн зүрх судасны менежментийн талаарх 2024 оны ACC/AHA-ийн удирдамж: Шинэ өөрчлөлтүүд

Аспириныг бичих практик зөвлөмж

Маститийн үед антибиотикийг яаран эхлэх нь зөв үү